พืช ผัก ผลไม้ หญ้า ไม้ใหญ่ และพืชอื่นๆ ถือเป็นพืชที่มีลักษณะทั่วไปเหมือนหรือคล้ายคลึงกัน เกือบร้อยละ 90 สามารถปลูกลงดินได้
นอกนั้นแยกเป็นการปลูกลงดินแต่สามารถเจริญเติบโตใต้น้ำได้ดีกว่า หรือสามารถเจริญเติบโตได้ในสภาวะที่ไม่มีดิน แต่มีสารอาหารเพียงพอแก่ราก เช่นกล้วยไม้ต่างๆ พืช หาอาหารทางราก ยกเว้นบางชนิดดูดซึมอาหารทางใบและดอก และหายใจทางใบ มีการสังเคราะห์แสง สร้างเนื้อเยื่อใหม่ ดิ้นรนเอาชีวิตรอดเหมือนกับสิ่งมีชีวิตอื่น
การเร่งให้พืชเติบโตในแบบผิดปกติต่างจากธรรมชาติ มีจุดประสงค์แตกต่างกัน บ้างก็เพื่อให้ได้ผลผลิตมากขึ้น บางก็เพื่อให้พืชปรับตัวใหม่เพื่อให้ได้สายพันธุ์ใหม่ๆ และอีกหลายเหตุผล หนึ่งในวิธีที่จะทำให้พืชเร่งผลผลิตมากขึ้น เราอาจเห็นจากภูมิปัญญาชาวบ้าน เช่น การสับหรือบากต้นมะม่วง ต้นขนุน ไม้ผลต่างๆ เพื่อเร่งผลผลิต การตัดกิ่งเพื่อควบคุมการเติบโต หรือแม้กระทั่งการบังคับให้พืชเจริญเติบโตในทิศทางที่ผิดธรรมชาติ เหล่านี้ก็ถือว่าเป็นการเร่งให้ได้ผลผลิตเพื่อสะดวกแก่เกษตรกร
วันนี้ขอปัดฝุ่นเล่าใหม่สำหรับหนึ่งวิธีที่จะเร่งผลผลิตของไม้ผลที่สามารถขยายพันธุ์ได้จาก หน่อ เหง้า หัว เพราะง่ายต่อการปลูกด้วยวิธีปลูกพืชกลับหัว หรือการปลูกพืชตีกลับ นั่นเอง
วิธิการปลูกพืชกลับหัว หรือพืชตีกลับ
ปัจจัยในการงอกของไม้ผลที่สามารถขยายพันธุ์ได้จาก หน่อ เหง้า หัว เหล่านี้สามารถนำมาปลูกด้วยวิธิการปลูกพืชกลับหัว หรือพืชตีกลับได้ผลแน่นอน ขอให้รากอยู่ในดินที่มีความลึกน้อยที่สุดประมาณ 1.5-2 นิ้ว ก็สามารถเจริญเติบโตได้ดี ส่วนยอดจะอยู่ลึกขนาดไหน ขึ้นอยู่กับความสูงของต้นพันธุ์ ที่สำคัญ ขอให้รากอยู่ใต้ดินก็เพียงพอแล้ว
เทคนิคง่ายๆ กับการปลูกพืชกลับหัวนี้ คือการนำลำต้นที่เป็นต้นพันธุ์ หรือกิ่งพันธุ์ ที่มีส่วนรากติดอยู่ มาตัดให้ได้ความยาวที่เหมาะสม (เพื่อให้ธาตุอาหารที่อยู่ในลำต้นเก่าเพียงพอต่อการเจริญเติบโตของยอดอ่อนใหม่) ขึ้นอยู่กับชนิดสายพันธุ์ด้วย เช่น พืชที่มีการเจริญเติบโตไว สามารถใช้กิ่งหรือลำต้นที่ไม่ยาวมากนักได้ ต่างกับพืชที่ใช้เวลาในการเจริญเติบโตช้า ต้องใช้กิ่งหรือต้นพันธุ์ที่ค่อนข้างยาว
นำกิ่งหรือลำต้นพันธุ์ที่ได้มาจัดเตรียมฝังลงดินลงไปทั้งหมด โดยนำส่วนที่เป็นปลายยอดทิ่มลงดิน จึงมีความหมายว่า การปลูกพืชกลับหัว ขั้นตอนนี้คล้ายกับการปลูกพืชแบบปกติ แต่สลับกันที่นำส่วนที่เป็นด้านยอดปักลงในดินแทนที่จะเป็นการนำส่วนของด้านรากปกติปักลงในดิน เทคนิคอีกอย่างหนึ่งคือ สามารถนำต้นพืชวางเฉียงหรือตะแคงได้ หากพื้นที่เพียงพอและไม่ต้องการขุดลึก แต่หลักการเดียวกันคือให้ส่วนยอดอยู่ลึกกว่าส่วนราก
จากที่กล่าวมาทั้งหมด เทคนิคง่ายๆ ก็คือ การเอาหน่อ เหง้า หัว หรือส่วนที่จะขยายพันธุ์ ฝังลงดินทั้งต้น โดยให้ส่วนยอดพืช (ส่วนที่จะแตกหน่อ) อยู่ด้านล่าง และส่วนรากอยู่ด้านบน แล้วฝังกลบทั้งต้นโดยให้ส่วนรากอยู่ลึกสุดไม่เกิน 2 นิ้ว ทั้งนี้หากอยู่ลึกมากพืชอาจชื้นและเน่าก่อนจะแทงยอดใหม่ออกมา
ตามหลักการเจริญเติบโตของพืช คือการส่งอาหารจากรากสู่ลำต้นและใบ เมื่อพืชมีส่วนที่ไม่สามารถใช้งานได้ ก็จะมีการสลัดทิ้ง หรือการตัดการส่งอาหาร ทำให้ส่วนดังกล่าวเน่าเสีย และจะเกิดการแตกยอดอ่อนในบริเวณใกล้เคียงใหม่เพื่อทำการซ่อมแซมส่วนที่เสียหายใหม่
การดูแลรักษาพืชกลับหัว
การดูแลรักษาพืชที่ปลูกด้วยวิธีกลับหัว ก็ไม่ต้องดูแลอะไรมาก ดูแลเหมือนการปลูกปกติ รดน้ำวันละครั้ง และใส่ปุ๋ยตามธรรมดาเดือนละครั้ง และควรปล่อยให้พืชเจริญเติบโตได้เอง เพราะพืชจะเรียนรู้การปรับตัวให้อยู่รอดได้ พืชจะแข็งแรง ทนต่อโรค และสภาวะผิดปกติได้ดี
ผลการทดลองการปลูกพืชตีกลับ
กล้วยน้ำว้า กล้วยหอม หรือพืชตระกูลกล้วย หากปลูกแบบกลับหัว 1 หัวจะได้ต้นใหม่ 2 – 4 ต้น ใช้ระยะเวลาประมาณ 1 เดือนในการแตกหน่อ และขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของต้นพันธุ์ (ของผู้เขียนใช้เวลา 2 อาทิตย์ ก็แทงยอดใหม่แล้ว)
ขิง ข่า ตะไคร้ ใช้เวลาประมาณ 2 อาทิตย์ก็แตกยอดอ่อน ทั้งนี้ขึ้นกับความชื้นในดินด้วย
ตามหลักวิชาการ หลักวิชาพฤกษศาสตร์ เขาเรียกลำต้นของกล้วยที่อยู่ใต้ดินว่า root stock หากเคยขุดขึ้นมาทั้งหมดจะทราบว่า ตรงส่วนนี้จะมี ข้อๆ และมีตาอยู่มากมาย ซึ่งเป็นตัวบอกว่า ส่วนนี้ คือลำต้น เพราะลำต้น จะต้องมีข้อและตา ดังนั้นพืชชนิดใดก็ตาม หากไม่มีข้อและตา ถือว่าไม่ใช่ลำต้น เช่น ขิง ข่า ตะไคร้ กล้วย หรือพืชใบเลี้ยงเดี่ยวอื่นๆ กล้วยก็เช่นกัน เมื่อเอาส่วนลำต้นใต้ดินที่มีหน่ออยู่มากมาย มันก็จะเหมือนการเอา ขิง ไพล ขมิ้น ฝังลงดิน ไม่ว่าจะอยู่ท่าไหนก็จะงอกออกมาเหนือพื้นดินได้เช่นเดียวกัน
ผู้เขียนเองยังไม่เคยลองการทำเกษตรอินทรีย์แบบนี้กับกิ่งตอน หรือกิ่งปักชำที่มีรากแล้ว ของพืชชนิดอื่นนอกจากที่กล่าวมาแล้วเพื่อนำมาใช้วิธีการปลูกพืชกลับหัว แต่หากคาดไม่ผิด ไม่น่าจะได้ผล แต่ถ้าใครลองแล้วได้ผลอย่างไรมาบอกกันหน่อยก็ดีครับ
ดูเพิ่มเติมเรื่อง การเพิ่มกลิ่นรสชาติให้กล้วย ที่ ปลูกพืชกลับหัว
